Pandemi ile şirketler çeşitli esnek ve uzaktan çalışma modellerini hayata geçirdi. Bu modelleri ve yasalarla uyumunu merak ediyorsan detaylar blog yazımızda!

Pandemi ile şirketler çeşitli esnek ve uzaktan çalışma modellerini hayata geçirdi. Tabii bu çalışma yöntemlerinin yasalara uygun olarak geliştirilmesi gerekiyor. İş ilişkileri ve yeni çalışma modellerine değinmeden önce ilk olarak iş hukukunda bu ilişkilerin nasıl değerlendirildiğine bakmakta fayda var.

İş hukukunda, iş ilişkilerini genel anlamda 2 tür olarak değerlendirebiliriz:

Tipik İş İlişkisi: İş hukukunda, işveren ile belirsiz süreli iş sözleşmesine bağlı olarak tam süreli çalışanın arasındaki iş ilişkisidir.

Atipik İş İlişkisi: İşverenlerin yeni iş süreçleri gereğinden doğan esnekleşme ile iş hukukunda ortaya çıkmıştır. Belirli süreli iş sözleşmeleri, part time çalışma, çağrı üzerine çalışma, geçici iş ilişkisi ve evde çalışma ise atipik çalışma örnekleridir. Esnek çalışma da atipik iş kategorisine alabileceğimiz bir çalışma modelidir. Peki, esnek çalışma tam olarak ne anlama gelir?

Esnek Çalışma Nedir?

Esnek Çalışma Nedir?

Atipik çalışma olarak adlandırılan esnek çalışmayı 2 şekilde tanımlayabiliriz:

  • Çalışma süresinin, çalışanın ve işverenin anlaşması neticesinde çalışanın koşullarına uydurulması (Genel anlamıyla değişen şartlara uyum sağlamak için tarafların üzerinde anlaştığı normlarla çalışma saatlerini, çalışma yerlerini ve çalışma şartlarını belirleyebilme serbestisidir.)
  • Çalışma koşullarının ve çalışma saatlerinin, işverenin koşullarına uydurulması

Esnek çalışma; çalışma yeri, çalışma şekli ve çalışma süresi/saatleri şeklinde işin niteliğine bağlı olarak farklı şekillerde belirlenebilir. 4857 Sayılı İş Kanunu’nda, doğrudan esnek çalışma ve benzeri bir ifade altında düzenleme mevcut değil. Ancak 2016 yılında 6715 Sayılı Kanun’la İş Kanunu’nun 14. maddesinde yapılan değişiklik ile uzaktan çalışma kavramı yasal düzenlemeye girmiştir. Bu kanun maddesi ile çalışma sınırları çizilmemiş olsa da evden çalışma ifadesi de açıkça kullanılmaktadır. 

Peki, işverenler ve çalışanlar tarafından esnek çalışma neden tercih edilir?

İşverenler Tarafından Esnek Çalışmanın Tercih Edilme Sebepleri:

  • Çalışanların tercih ettiği bir işveren olmak
  • Rekabet gücünü artırmak
  • Çalışanların motivasyonunu artırmak
  • İşletme maliyetlerini azaltmak

Çalışanlar Tarafından Esnek Çalışmanın Tercih Edilme Sebepleri:

  • Çalışma sürelerinde ve saatlerinde esnek uygulamalardan birini seçerek iş dışındaki saatleri daha verimli hale getirebilmek
  • Kişisel gereksinimleri ihtiyaca göre giderebilmek
  • İşi özgür şekilde yapabilme imkanı

Uzaktan Çalışma Nedir?

Uzaktan Çalışma Nedir?

Çalışanın, iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile iş yeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir. Kısacası çalışanın evinde veya teknolojik iletişim araçları ile iş yeri dışında çalışması kavramıdır.

Uzaktan çalışmaya dayalı yapılacak iş sözleşmesinde; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar bulunur. Ayrıca işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin çalışanla iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler de yer alır. Bu kapsamda çalışma için iş sözleşmesinin yazılı yapılması zorunludur.

Uzaktan çalışmada büyük bir sorun olmadıkça çalışanlar, iş sözleşmesinden dolayı aynı konumdaki diğer çalışanlara göre farklı işleme tabi tutulamaz. İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.

Evden Çalışmanın Riskleri ve Tartışmalı Hususları Nelerdir?

Evden Çalışmanın Riskleri Nelerdir?

Çalışanın evden çalışması yasaya aykırı bir durum değildir, ancak evden çalışmayla ilgili uygulamada bazı belirsizlikler ve yasalaşmamış süreçler bulunur. Tartışılan ve risk oluşturabilecek bazı hususlar şunlardır:

Evde Yapılan İşe Göre İş Kazası Sayılma Durumu

Çalışanın evde geçireceği kazanın iş kazası sayılma riski mevcuttur. Çalışanın geçireceği kazanın doğrudan işin yürütülmesi esnasında mı gerçekleştiği, yoksa kişinin iş dışında mı kaza geçirdiği sorusu gündeme gelir. İşverenin bu durumda nasıl gözetim yükümlülüğünü yerine getireceği tartışma konusudur. Olayın iş kazası olarak kabul edilmesi durumunda ise “İşverenin kusuru mevcut mu?” ve “Kusuru mevcutsa kusur oranı tespiti nasıl yapılacak?” soruları akla gelir.

İşveren ancak kusuru varsa kazadan sorumlu olacaktır. Bu sebeple işverenin sorumluluğu bakımından evde meydana gelen kazaların tümü iş kazası sayılmamalı, yapılan işle meydana gelen kaza arasında uygun illiyet bağının (neden-sonuç ilişkisinin) bulunması aranmalıdır. 

Evden Çalışanların İş Yeri Olarak Evinin Kabul Edilmesi Hali

Evden çalışma durumunda, çalışanın evi iş yeri olarak kabul edilir mi? İş yeri olarak kabul edilmesi durumunda risk değerlendirmesi yaptırılması gibi İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında işverenin yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekeceği hususu bir diğer tartışma konusudur.

Çalışanın evi için işverenin iş yeri açılışı yaptırması gerekir mi? Sosyal Güvenlik Hukuku açısından bu konuda tartışılmaktadır.

Çalışma Sürelerinin Takibi

Evden, uzaktan çalışanların işe başlama ile işten çıkış saatleri ve fazla çalışma sürelerini takip edilebilmesi işverenler açısından önem kazanır. Düzenli bir takip sistemi bulunmaması halinde, işverenlerin bir anda yüksek miktarda fazla çalışma ücretleri ile karşılaşma ve iş disiplinini sağlayamama gibi riskleri gündeme gelme ihtimali bulunur. Ayrıca çalışma süresine ilişkin çalışma saatlerinin yasal sınırlara uygun olmasına dikkat edilmesini tavsiye ederim.

Esnek çalışma modelleri uygulanırken İş Kanunu kapsamında günlük 11 saatlik çalışma süresi sınırı, gece 7.5 saat çalışma süresi sınırı ve haftalık 45 saatlik çalışma süresi sınırları esas alınmalı ve uygulanacak model, bu sürelere uyulacak şekilde belirlenmelidir.

Son olarak esnek çalışma modelleri uygulayan iş yerlerinde çalışma saatlerinin muhakkak kayıt altına alınması ve takip edilmesi önem arz eder.